Kilkadziesiąt lat temu na takie ekstrawagancje, jak własne kino mogli sobie pozwolić bogacze mieszkający we wspaniałych willach. Obecnie nie trzeba być milionerem żeby mieć w domu zestaw audio-wideo dostarczający niesamowitych wrażeń kinowych. Przełom nastąpił na początku lat 70. XX wieku, wraz z rozpoczęciem seryjnej produkcji magnetowidów i rozpowszechnianiem filmów na kasetach wideo.
Dzięki temu, żeby obejrzeć interesujący nas film, nie byliśmy skazani wyłącznie na kino, gdyż otworzyła się możliwość obejrzenia go w domu na własnym telewizorze. Oczywiście, że takie domowe seanse pod względem jakości dźwięku i obrazu nie dorównywały temu co oferowały tradycyjne kina, ale pierwszy krok w kierunku prywatnego kina został zrobiony. Wtedy też narodziła się idea, aby doznania kinowe można było możliwie najwierniej przenieść do naszym domów i mieszkań. Nie było to zadanie łatwe, gdyż ówczesny sprzęt audio-wideo był, delikatnie mówiąc, dość prymitywny. Jednak szybki rozwój technologiczny sprawił, że wkrótce stało się to możliwe.
Obecnie niektóre zawansowane instalacje kina domowego zapewniają lepsze wrażenia wizualne i dźwiękowe niż tradycyjne kina. Co więcej, jeśli budżet nam na to pozwoli, to wygląd własnej sali kinowej może być ciekawszy niż w zwykłym kinie, a jedynym ograniczeniem jest tylko nasza wyobraźnia. W sieci można znaleźć mnóstwo przykładów niezwykle oryginalnych pomysłów = szczególnie imponująco wyglądają stylizacje nawiązujące do znanych filmów np. wnętrze przypominające okręt Enterprise NCC-1701 D ze Star Treka, czy łódź podwodna Nautilius z "20 tys. mil podmorskiej żeglugi".
Mówiąc kino domowe, mamy na myśli zestaw urządzeń audio–wideo (w skrócie AV), które w warunkach domowych ma możliwie najwierniej symulować wrażenie wizyjne i dźwiękowe, jakich doświadczają widzowie w prawdziwej sali kinowej, ewentualnie koncertowej, gdyż oprócz filmów na naszym systemie kina domowego, możemy również odtwarzać koncerty, spektakle itp. zapisane na płytach DVD/Blu-ray.
Zestaw urządzeń do kina domowego, aby spełniał swą rolę musi zawierać kilka podstawowych elementów, a mianowicie: ekran, źródło sygnałów wideo i audio, wzmacniacz oraz zestaw głośników. W ramach tych podstawowych grup urządzeń możliwe są pewne warianty np. źródłem może być zarówno klasyczny odtwarzacz płyt DVD/Blu-ray, jak i komputer, czy tuner telewizyjny.
Podstawowe składniki kina domowego
Ekrany do kina domowego
Tradycyjne kino kojarzy nam się przede wszystkim z dużym ekranem. Nic więc dziwnego, że pierwotne założenia kina domowego oparte były na takim samym pomyśle, a więc musiał być projektor i ekran, na który rzutowany był obraz. Ale żeby to zrealizować trzeba dysponować odpowiednimi warunkami lokalowymi, najlepiej jedno pomieszczenie w domu przeznaczyć wyłącznie na salę kinową, a przecież nie każdy może sobie na to pozwolić Kolejną wadą takiego rozwiązania są wysokie koszty, gdyż projektory zawsze były drogie, a dobrej jakości ekrany też nie należą do tanich. Natomiast zaletą takiego rozwiązania jest niepowtarzalna atmosfera zbliżona do prawdziwego kina. Dla purystów jest to jedyne rozwiązanie, gdyż nie traktują telewizorów poważnie, jako wyposażenie kina domowego, ale to wkrótce może ulec zmianie.
Na przestrzeni kilkunastu lat dokonała się prawdziwa rewolucja w segmencie telewizorów. Stare modele z tradycyjnymi, wielkimi kineskopami zostały zastąpione przez płaskie modele plazmowe, a potem LCD. Ciekawostką jest, że określenie "plazma" tak bardzo przyjęło się w Polsce, że przez długi czas wszystkie płaskie TV tak właśnie nazywano, nawet wtedy, gdy na rynek weszły tańsze płaskie telewizory w technologii LED. Niebawem to właśnie LED-y wypchnęły z rynku niezwykle prądożerne plazmy i jest to obecnie dominująca technologia na rynku w segmencie telewizorów. W ofercie czołowych producentów TV telewizorów pojawiło się sporo modeli o dużych gabarytach ekranów – 65", 75", 80" i więcej cali. Obecnie to wielkogabarytowe telewizory są najczęściej wybieranymi ekranami do instalacji kina domowego. Ewentualnie służą jako drugi ekran w zaawansowanych instalacjach, w których podstawowym ekranem jest tradycyjny.
Projektory do kina domowego
Nierozłącznie z ekranami opisanymi powyżej powiązane są projektory, które razem stanowią najważniejszy element domowej instalacji odpowiadającej za wrażenia wizualne.
Oferta projektorów do kina domowego jest bardzo duża, jak również duża jest ich rozbieżność cenowa – od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Jest to uzależnione od zaawansowania technologicznego i osiągów poszczególnych projektorów, a najważniejszymi cechami projektorów do kina domowego są:
- Jasność i kontrast – są to dwa najważniejsze czynniki odpowiadające za dobrą jakość obrazu. Jeśli bowiem jasność jest kiepska to obraz jest wyblakły i co za tym idzie, kolory nie mają należytego nasycenia. Przeważnie też korzystanie z projektora wiąże się z koniecznością zaciemnienia pokoju, co pozytywnie wpływa na jasność i kontrast obrazu.
- Rozdzielczość – podobnie jak w przypadku telewizorów do kina domowego nie ma sensu kupować projektora o rozdzielczości mniejszej niż Full HD, choć standard 4K wydaje się być najlepszym rozwiązaniem, ale oczywiście najdroższym.
Ponadto rozważając zakup projektora powinniśmy zwrócić uwagę na żywotność lampy, co związane jest z kosztami użytkowania, gdyż każda lampa po pewnym czasie wypala się, co powoduje drastyczny spadek jasności. Ważną kwestią przy wyborze projektora jest zapoznanie się z rodzajami wejść i wyjść, żeby urządzenie było kompatybilne ze źródłami sygnału jakimi dysponujemy. Na szczęście większość nowoczesnych projektorów bazuje na wyjściach/wejściach HDMI. Warto także wziąć pod uwagę głośność pracy projektora, gdyż zbyt głośne odgłosy dochodzące z układu chłodzenia, mogą zepsuć nam przyjemność z oglądania filmów. Przyjmuje się, że głośność pracy projektora nie powinna wynosić więcej niż 25dB. Decydując się na rozwiązanie projektor plus ekran warto skorzystać z porad specjalistów lub po prostu powierzyć projekt i wykonanie całości specjalistycznej firmie.
Amplitunery do kina domowego
Amplitunery kina domowego to serce domowego systemu audio/wideo. Wybór tego typu urządzeń jest olbrzymi. Przed zakupem odpowiedniego powinniśmy dokładnie określić swoje oczekiwania i potrzeby względem tego sprzętu, ale nie zaszkodzi jeśli wybierzemy model oferujący większą funkcjonalność niż jest nam na dziś potrzebna np. obsługę zaawansowanych formatów dźwięku przestrzennego – Dolby Atmos czy DTS-X. Różnica w cenie nie jest wielka a będziemy mieli model "przyszłościowy" na wypadek unowocześnienia swoje instalacji kina domowego.
Więcej praktycznych informacji o amplitunerach zamieściliśmy w obszernym artykule pt. Amplitunery - co warto wiedzieć
Zestaw kolumn do kina domowego
Przyjmuje się, że podstawową konfiguracją głośników do kina domowego jest system 5.1. – czyli 2 kolumny frontowe (mogące służyć też jako kolumny stereo), dwa głośniki surrond (tylne) i głośnik centralny, który powinien być umieszczony w pobliżu ekranu, gdyż odtwarza on dialogi i nienaturalnie byłoby, gdyby głosy bohaterów filmowych, dobiegały gdzieś z boku. Tak więc mamy pięć podstawowych głośników, a tym dodatkowym – oznaczonym cyfrą 1 po kropce) jest subwoofer, czyli głośnik odpowiadający za najniższe basowe "pomruki". Uaktywnia się on tylko wtedy, gdy sytuacja tego wymaga, a więc w momencie spiętrzenia niskich tonów – wybuchów, odgłosów trzęsienia ziemi itp. Subwoofer można umieścić w dowolnym miejscu – nie musi się on znajdować w bezpośrednim sąsiedztwie telewizora, gdyż najniższe składowe pasma nie są kierunkowe, więc w przeciwieństwie do dialogów, nie muszą być dokładnie zlokalizowane w przestrzeni. Oczywiście subwoofer nie jest konieczny jeśli nie zależy nam na wrażeniach subsonicznych, a niektóre kolumny, zwłaszcza te z solidnymi wooferami, mogą nam w zupełności wystarczyć.
Układ kolumn 5.1 to niezbędne minimum, aby odnieść wrażenie dźwięku dochodzącego ze wszystkich stron i żeby poczuć, że jesteśmy w środku akcji. Ale ostatnio coraz popularniejsze są konfiguracje z większą ilością kolumn niż 5, np. 7.1, 7.2, 7.2.1, 7.2.2. Te dodatkowe głośniki odpowiadają za precyzyjne umiejscowienie w przestrzeni efektów specjalnych i wykorzystywane są przez nowe systemy dźwięku przestrzennego np. Dolby Atmos. W przypadku instalacji tego typu dźwięki docierają do uszu słuchacza nie tylko z przodu (z boku) i z tyłu, ale także z góry, a nawet można określić ich położenie (wysokość) w płaszczyźnie pionowej.
Należy pamiętać, że jeśli chcemy mieć właśnie taką instalację opartą na większej ilości kolumn niż pięć, musimy kupić odpowiedni amplituner, który napędzi odpowiednią ilość kolumn.
Zestawy kolumn głośnikowych mimo, że dobrze spełniają swoją rolę w zapewnieniu realistycznej sceny dźwiękowej, są jednak kłopotliwe w ustawieniu w pokoju, zwłaszcza jeśli nie mamy oddzielnego pomieszczenia na kino domowe. Zmieszczenie tylu "pudeł" w salonie jest trudne i nie wygląda estetycznie, dlatego w ostatnich latach lawinowo wzrasta zainteresowanie soundbarami.
Soundbary to nic innego, jak listwy dźwiękowe, zawierające kilka głośników, które możemy ustawić (zawiesić) pod lub nad telewizorem. Imitują one, i to całkiem udanie, dźwięk otaczający widza, jak w przypadku systemu kolumn głośnikowych, ale nie zabierają tyle miejsca w pokoju. Na rynku dostępnych jest mnóstwo modeli soundbarów o różnycm stopniu zaawansowania i różnej ilości głośników. Są nawet soundbary pracujące w standardzie Dolby Atmos, ale najczęściej, oprócz listwy dźwiękowej, otrzymujemy w zestawie dwie tylne kolumny i subwoofer.
Tak więc zastąpienie soundbarem wielu kolumn nie jest wcale złym rozwiązaniem stale zyskującym na popularności.
Źródła sygnału
Zaczęło się od kaset wideo, potem przyszła kolej na płyty DVD, a jeszcze później na Blu-ray. Jednak wraz z upowszechnieniem się internetu wachlarz możliwości niesamowicie się rozszerzył – filmy coraz częściej oglądamy za pośrednictwem internetu, a legalnych źródeł zapewniających przyzwoitą, czy w niektórych przypadkach wręcz bardzo dobrą jakość, jest coraz więcej. Jednak w dalszym ciągu najwyższą jakość zapewniają tradycyjne odtwarzacze Blu-ray 4K z HDR – oczywiście musimy dysponować odpowiednimi filmami w standardzie UHD 4K i HDR. Powoli jednak popularne serwisy streamingowe np. Netflix oferują także materiały w rozdzielczości 4K. Nic więc nie stoi na przeszkodzie, żeby w naszym kinie domowym znalazło się miejsce na tradycyjny odtwarzacz Blu-ray, jak również komputer z dostępem do internetu. Dzięki licznym VOD (Video on Demand, czyli internetowej wypożyczalni filmów) i platformom streamingowym, jak Netflix, HBO Go, Showmax, mamy praktycznie nieograniczony dostęp do filmów i seriali. Jeszcze kilkanaście lat temu mogliśmy o czymś takim jedynie pomarzyć.
Nowe trendy w kinie domowym
Jeśli należymy do szczęśliwców dla których pieniądze nie stanowią problemu, to jedynym ograniczeniem jest nasza wyobraźnia, bo obecnie można zaprojektować kino domowe w stylu bajkowego pałacu, wnętrza statku kosmicznego, łodzi podwodnej itp. Oczywiście najlepiej powierzyć to zadanie wyspecjalizowanym firmom, które zdejmą nam z głowy kłopot związany z doborem odpowiedniego sprzętu, tak aby to wszystko nie tylko ładnie wyglądało, ale przede wszystkim zapewniało wrażenia wizualne i dźwiękowe na najwyższym poziomie.
Jeśli jednak należymy do liczniej reprezentowanej grupy miłośników filmów nie dysponujących nieograniczonymi możliwościami finansowymi, to musimy najpierw określić miejsce w którym będzie nasza instalacja kinowa. I tak, jeśli możemy sobie pozwolić na wydzielenie osobnego pomieszczenia na pokój multimedialny, to z założenia powinniśmy postawić na bardziej zaawansowaną instalację, gdyż szkoda byłoby marnować takiej okazji i wstawiać tam sprzęt kiepskiej jakości. Warto pomyśleć przyszłościowo i zamiast podstawowego systemu kolumn 5.1, zainwestować w bardziej rozbudowaną konfigurację np. opartą na Dolby Atmos, która wymaga minimum dwóch głośników podsufitowych, choć lepsze efekty zapewniają cztery takie głośniki. Dobrze to zaplanować zanim wprowadzamy się do nowego mieszkania, albo na etapie remontu. Generalnie odchodzi się od zagracania pokoju kolumnami wolnostojącymi na rzecz głośników instalacyjnych umieszczanych w ścianach lub suficie. Warto podkreślić, że coraz więcej renomowanych firm audio, specjalizujących się w produkcji wysokiej jakości kolumn głośnikowych, wprowadziło do swoich katalogów także wysokiej jakości głośniki instalacyjne. Tak więc nawet osoby o dużych wymaganiach względem jakości dźwięku, znajdą głośniki zapewniające dźwięk na bardzo wysokim poziomie. Głośniki dyskretnie umieszczone w ścianach (ew. suficie) za estetyczną maskownicą to wyraźny trend jaki zarysował się ostatnio w kinie domowym. Tańszym i mniej kłopotliwym rozwiązaniem jest zastosowanie soundbaru zamiast zestawu kolumn głośnikowych. Soundbary choć, rzecz jasna, zaoferują mniej spektakularny dźwięk niż tradycyjne głośniki to jednak dobrze wywiązują się ze swojej roli i biją ostatnio rekordy sprzedawalności.
W przypadku zakupu soundbaru musimy jednak pamiętać, że efekty przestrzenne uzyskuje się na zasadzie odbić dźwięku od ścian, a nie jak w przypadku tradycyjnych kolumn, że dźwięk trafia bezpośrednio do uszu odbiorcy. Żeby więc efekt dźwiękowy był odpowiedni, soundbar nie może stać byle gdzie – po pierwsze, musi być ustawiony pod lub nad telewizorem ze względu na dialogi, które żeby było naturalnie muszą dochodzić do nas z ekranu, a po drugie dźwięk musi mieć się od czego odbić. Modne ostatnio pomieszczenia otwarte np. salon połączony z kuchnią, mogą stanowić przeszkodę w poprawnym działaniu soundbaru. Zdecydowanie lepiej sprawdzą się te urządzenia w tradycyjnym pokoju o kształcie prostokątnym, umieszczone w równej odległości od ścian bocznych. Na rynku dostępne są zaawansowane soudbary, które potrafią generować dźwięk dookólny – Dolby Atmos. I faktycznie, nie jest to żaden chwyt marketingowy, lecz rozwiązanie, które pozwala bez użycia głośników sufitowych cieszyć się dźwiękiem dookólnym. Jedna uwaga – sufit musi być równoległy do podłogi, pozbawiony skosów i nie pokryty żadnymi miękkimi materiałami, bo wówczas nie będzie odbić, co jest równoznaczne z brakiem interesujących nas efektów dźwiękowych.
Jeśli zaś chodzi o ekrany, to tradycyjne rozwiązania oparte na tandemie projektor-ekran stosowane są obecnie głównie w zaawansowanych instalacjach zlokalizowanych w odrębnych pomieszczeniach. Do wyjątków należy stosowanie tego rozwiązania w stosunkowo niewielkich mieszkaniach, gdyż jest to mało praktyczne rozwiązanie. Telewizory są bardziej uniwersalne, a dzięki temu, że ich ekrany świecą, nie musimy dbać o zaciemnienie pokoju jak w trakcie oglądania filmów z projektora. Obecnie ekrany telewizorów stają się coraz większe więc przekątne 65", 75", 88" nikogo już nie dziwią, a zdarzają się jeszcze większe. W kategorii najwyższej jakości obrazu rywalizują zaciekle technologie QLED (z technologią kropek kwantowych) rekomendowana przez firmę Samsung i OLED (diody organiczne) preferowana przez LG.
Jeśli zaś chodzi o design, to wszystkie współczesne telewizory są cienkie i można je bez problemu powiesić na ścianie. Ponadto wszyscy liczący się producenci telewizorów stosują rozmaite sztuczki, aby wyeliminować, albo maksymalnie zminimalizować ilość kabli, a te które muszą zostać, mają być możliwie najmniej rzucające się w oczy.
W przypadku jakości obrazu standardem zapewniającym obecnie najwyższą jakość jest 4K UHD – dotyczy rozdzielczości) i HDR (dotyczy dynamiki barw), natomiast najpełniejsze i najbardziej emocjonujące wrażenia dźwiękowe zapewniają standardy dźwięku dookólnego takie jak Dolby Atmos i Dolby X. Jeśli chcemy, żeby nasze kino domowe dorównywało tym standardom, to musimy koniecznie wyposażyć je w sprzęt, który te standardy będzie akceptował. Ważne jest także żeby filmy - czy to na płytach Blu-ray, czy udostępniane za pośrednictwem VOD czy serwisów streamingowych, były w rozdzielczości 4K. HDR to stosunkowo świeży standard, więc jeszcze nieliczne materiały go uwzględniają.
W przypadku dźwięku Dolby Atmos musimy zadbać o to, żeby nasz amplituner był w stanie napędzić więcej niż 5 kolumn i musimy zaopatrzyć się w dodatkowe kolumny do Dolby Atmos – sufitowe, bądź promieniujące do góry - działające na zasadzie odbić.
Inspiracją do stworzenia własnej, oryginalnej instalacji mogą być projekty rywalizujące co roku o wyróżnienia międzynarodowej organizacji CEDIA, która przyznaje nagrody w kategorii najlepsze kino domowe – nagrodzone projekty prezentowane są na stronie internetowej tej organizacji. Warto obejrzeć te niesamowite kina domowe.
